Τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, που μερικές φορές αναφέρονται ως "εργαλεία φάντασμα", είναι οποιοδήποτε απορριπτόμενο, χαμένο ή εγκαταλειμμένο, αλιευτικό εργαλείο στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό το εργαλείο συνεχίζει να ψαρεύει και να παγιδεύει ζώα, εμπλέκει και ενδεχομένως σκοτώνει τη θαλάσσια ζωή, αλλοιώνει τα ενδιαιτήματα των θαλάσσιων οργανισμών και ορισμένες φορές, αποτελεί κίνδυνο για την πλοήγηση σκαφών (δίχτυα που μπερδεύονται στις προπέλες κ.λπ.). Τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία, όπως δίχτυα ή παγίδες και (κιούρτοι, κιούπια κ.λπ.), είναι ένας από τους τύπους απορριμμάτων που επηρεάζουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά αποτελεί και ένα σημαντικό κομμάτι του κόστους αλιείας με τη μορφή μη προγραμματισμένων επισκευών/συντηρήσεων/ανανεώσεων εργαλείων.
Οι αιτίες για την απώλεια αλιευτικών εργαλείων είναι πολλές. Ξεκινώντας από την ηθελημένη εγκατάλειψη από τους αλιείς όταν το εργαλείο έχει περάσει την ωφέλιμη διάρκεια ζωής ή είναι σε τόσο κακή κατάσταση που δεν συμφέρει οικονομικά η επισκευή του (πχ. δίχτυα για καραβίδες στον Παγασητικό), άλλες αιτίες είναι η παράσυρση από άλλο αλιευτικό (μηχανότρατα), οι κακές καιρικές συνθήκες και τα ρεύματα, η εμπλοκή του εργαλείου σε εμπόδια του πυθμένα (βράχια, ναυάγια κ.λπ.), βανδαλισμός και ανθρώπινο λάθος κατά τη χρήση.
Τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία μπορεί να βρίσκονται σε όλη την κολώνα του νερού είτε μπλεγμένα στον πυθμένα (σε βράχους κ.λπ.) είτε να έχουν αποκοπεί από το αγκυροβόλιο τους και να παρασύρονται μέχρι από το βάρος τους να πέσουν στον πυθμένα. Υπάρχει μάλιστα και η περίπτωση τα εργαλεία αυτά που έχουν πάει στον πυθμένα από το βάρος των αλιευμάτων που έχουν πιαστεί, να επανέρθουν στην κολώνα του νερού όταν τα σώματα των οργανισμών που έχουν πιαστεί, αποικοδομηθούν. Τα εγκαταλελειμμένα εργαλεία δεν κάνουν διακρίσεις στους οργανισμούς που εμπλέκονται σε αυτά και μπορεί να είναι χελώνες, φώκιες, καρχαρίες, πτηνά, χαρισματικά είδη κ.λπ.
Το ζήτημα της αφανούς αλιείας τέθηκε για πρώτη φορά στην 16η σύνοδο της Επιτροπής Αλιείας του FAO, τον Απρίλιο του 1985. Μετά από μια συζήτηση στο COFI, η Γραμματεία του FAO δημοσίευσε μια εις βάθος μελέτη του προβλήματος. Ωστόσο, το θέμα τους απασχόλησε την επιστημονική κοινότητα από το 1960 (Smolowitz, 1978) και ειδικά αναφορικά με τα δίχτυα (απλάδια, μανωμένα) και παγίδες (κιούρτοι, κιούπια κ.λπ.) (Matsuoka et al., 2005, Lively & Good, 2019).
Τα εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία έχουν γίνει παγκόσμιο πρόβλημα. Μία έκθεση, που εκδόθηκε από κοινού από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας και το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP), εκτιμά ότι 640000 τόνοι τέτοιων εγκαταλελειμμένων διχτυών απλώνονται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου και αποτελούν έως και το 10% των ανθρωπογενών απορριμμάτων στους ωκεανούς. Πριν από πενήντα ή εξήντα χρόνια, τα δίχτυα ήταν συνήθως κατασκευασμένα από βιο-αποικοδομήσιμη κάνναβη ή βαμβάκι. Με την έλευση των συνθετικών υλικών ανθεκτικών στη φθορά, όπως το νάυλον, τα δίχτυα μπορούν τώρα να παραμείνουν ενεργά στο νερό για πολλά χρόνια. Ορισμένα πλαστικά μπορούν να παραμείνουν στο θαλάσσιο περιβάλλον για έως και 600 χρόνια.
Ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, καταδεικνύει ότι η αφανής αλιεία είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο και σοβαρό πρόβλημα. Η συλληπτικότητα ενός εγκαταλελειμμένου εργαλείου μπορεί να είναι αρκετά υψηλή. Σε πειράματα που έγιναν με ένα απλάδι 90 m μήκους και ύψους 3 m με 50x50 cm μάτι που αφέθηκαν στη θάλασσα επί 136 ημέρες, αλίευσαν περί τα 226 ψάρια και περίπου 839 δεκάποδα (καβούρια που προσέγγισαν το δίχτυ για να φάνε τα νεκρά ψάρια που είχαν πιαστεί). Σε μια άλλη περίπτωση, υπολογίστηκε ότι η αλιευτική θνησιμότητα σε αστακούς που οφειλόταν σε αφανή αλιεία ήταν ίση με το 13% της συνολικής παραγωγής ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας της τοπικής επαγγελματικής αλιείας. Μόνο το 2000, περί τις 53000 παγίδες χταποδιών εγκαταλείφθηκαν στη Νότια Ισπανία. Το 1973, υπολογίστηκε ότι ο αριθμός παγίδων για αστακούς που χρησιμοποιείται στην αλιεία στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ έφτανε τα 2 εκατομμύρια εκ των οποίων, σύμφωνα με αναφορές των αλιέων, χάνονταν στη θάλασσα το 20-30% ετησίως. Η επίπτωση των εγκαταλελειμμένων εργαλείων είναι πολυποίκιλη. Για παράδειγμα έχει μελετηθεί η περίπτωση δηλητηρίασης πτηνών από τα βάρη μολύβδου που χρησιμοποιούνται στα δίχτυα. Ειδικά στη Σουηδία έχει υπολογιστεί ότι από τα εργαλεία αυτά έχουν εγκαταλειφθεί πάνω από 200 τόννοι μολυβιών ανά έτος στη θάλασσα από την αλιεία σολομού. Όταν τα εργαλεία αποσυντίθενται τελικά, γίνονται περαιτέρω ζημιές όταν τα θαλάσσια ζώα τρώνε πλαστικά σωματίδια και χημικές ουσίες πολυουρεθάνης που διαλύονται στο νερό (μικροπλαστικά).
Υπάρχουν οδηγίες για τον περιορισμό της εγκατάλειψης αλιευτικών εργαλείων στη θάλασσα. Πρωτίστως είναι η ευαισθητοποίηση των αλιέων να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τα εργαλεία σε τόπους και με τρόπους που μπορούν να οδηγήσουν σε εγκατάλειψη τους ενώ και σε αυτή την περίπτωση, να προσπαθούν να τα ανασύρουν. Η ανακύκλωση τέτοιων υλικών είναι πλέον σημαντικό κομμάτι της κυκλικής οικονομίας και μπορεί να οδηγήσει σε πολλά άλλα χρήσιμα προϊόντα (Matsuoka et al., 2005). Ωστόσο η ανάσυρσης είτε από την επιφάνεια είτε από δύτες (εθελοντές κ.λπ.) είναι περιορισμένοι σε βάθη που είναι εφικτή η δραστηριότητα αυτή. Επίσης η κατασκευή αλιευτικών εργαλείων από βιο-αποικοδομήσιμα υλικά είναι μια σύγχρονη λύση όπως και η σύνθετη κατασκευή παγίδων με μηχανισμούς απόδρασης για τους οργανισμούς που συλλαμβάνονται.
Συμπέρασμα:
Αποτελεί μια επιστημονική και διαχειριστική προτεραιότητα να βρεθούν λύσεις στον εντοπισμό χαμένων αλιευτικών εργαλείων ώστε να περιοριστεί η αφανής αλιεία που είναι σημαντικό πρόβλημα με αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και αφθονία των Ελληνικών θαλασσών
Yorumlar